Unijny cel dotyczący neutralności klimatycznej przewiduje zwiększenie roli kolei, zgodnie z celami dotyczącymi przesunięcia modalnego określonymi w unijnej strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Kolej jest w istocie najbliższym środkiem transportu do osiągnięcia zerowego poziomu emisji netto przed połową stulecia. Oprócz łagodzenia zmian klimatu, kolej odgrywa również istotną rolę w rozwiązywaniu innych globalnych wyzwań, takich jak podróże uchodźców i transport zboża z Ukrainy. Niemniej jednak udział kolei w przewozach jest poważnie zagrożony ze względu na zmiany cen energii. Energia stanowi około 10-20% podstawy kosztowej przedsiębiorstw kolejowych, a ceny energii elektrycznej trakcyjnej w kolejowych przewozach towarowych i pasażerskich podwoiły się w latach 2021 i 2022, przy czym w niektórych krajach odnotowano nawet dziesięciokrotny wzrost cen.
Wspólnota Europejskich Przedsiębiorstw Kolejowych i Infrastrukturalnych (CER) oświadczyła, że operatorzy kolejowi nie będą w stanie utrzymać swoich cen biletów i stawek przewozowych, jeśli nie zostaną wprowadzone środki wsparcia, takie jak pułapy cenowe dla energii i pomoc państwa. Decydenci polityczni powinni przyjąć podejście multimodalne w zakresie środków wsparcia i unikać zakłóceń konkurencji między poszczególnymi rodzajami transportu.
Dyrektor wykonawczy CER Alberto Mazzola powiedział: "Koleje powinny zostać uznane za usługę strategiczną, która powinna być traktowana priorytetowo w ramach dostaw przystępnej cenowo energii jako środek krótkoterminowy. Większa liczba towarów i pasażerów przewożonych koleją poprawi bilans energetyczny UE. Jest to ważne w obecnym kryzysie energetycznym i pomoże obniżyć zależność energetyczną UE od importowanych paliw kopalnych."
Również według European Rail Freight Association (ERFA) wpływ drastycznie rosnących cen energii na rynek kolejowych przewozów towarowych może nie tylko odwrócić zmianę rodzaju transportu, ale także zasadniczo zmienić skład europejskiego sektora kolejowych przewozów towarowych. Wielu mniejszym i średnim przedsiębiorstwom kolejowym grozi opuszczenie rynku lub nawet bankructwo w zależności od rozwoju polityki opłat za energię. Należy podjąć środki wspierające kolejowy transport towarowy i gwarantujące, że 20 lat otwarcia rynku nie zostanie podważone. Przewiduje się, że w najbliższych tygodniach i miesiącach przedsiębiorstwa kolejowego transportu towarowego, które nie mają wystarczającej ilości energii zakupionej na lata 2022 i 2023, będą musiały zabezpieczyć dostawy energii, aby kontynuować działalność. Jako CER również EFRA podkreśliła, że w niektórych państwach członkowskich ceny energii wzrosły w ostatnich miesiącach dziesięciokrotnie. W wielu przypadkach, zwłaszcza dla mniejszych operatorów, zawieranie takich umów nie jest realną opcją i spowoduje konieczność przerzucenia kosztów na klientów, a jeśli nie da się tego osiągnąć, opuszczenie rynków przez operatorów lub, w niektórych przypadkach, nawet bankructwo. Ponadto nadal istnieją państwa członkowskie, w których przedsiębiorstwa kolejowe nie mogą nawet uzyskać bezpośredniego dostępu do rynku energii i są uzależnione od decyzji zarządców infrastruktury dotyczących zakupu i ich mechanizmu przerzucania kosztów.
Prezes ERFA, Dirk Stahl, podkreślił, że "zagrożenia stojące przed europejskim sektorem kolejowych przewozów towarowych, w szczególności przed mniejszymi i niezależnymi operatorami, są poważne. Bez wsparcia w tej ekstremalnej sytuacji, na którą nie mamy wpływu, trudno jest dostrzec, jak nie dojdzie do sytuacji, w której operatorzy opuszczą rynek. W ciągu najbliższego miesiąca sytuacja staje się krytyczna i należy podjąć działania na szczeblu europejskim i krajowym".
EFRA kontynuuje, że należy zatem uznać, iż istnieje realne ryzyko konsolidacji rynku wywołanej przez rosnące ceny energii. Może to być bardziej wyraźne w krajach, w których operatorzy zasiedziali mają bardziej korzystny dostęp do finansowania poprzez organizacje holdingowe lub bezpośrednie warunki zakupu od zasiedziałych holdingowych dostawców energii w przeciwieństwie do challengerów. Nawet w przypadkach, gdy przedsiębiorstwa kolejowe zakupiły energię na pozostałą część 2022 r. i na 2023 r., brak limitu cen energii dla kolejowych przewozów towarowych spowoduje, że przedsiębiorstwa kolejowe nie tylko wprowadzą ostre podwyżki cen dla swoich klientów, ale również ograniczą rozwój na nowych rynkach w celu ograniczenia zużycia energii. Zaszkodzi to zdolności sektora do rozwoju zgodnie z celami określonymi w europejskiej strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Konieczne jest zatem, aby Komisja Europejska i państwa członkowskie podjęły kroki w celu ograniczenia cen energii dla strategicznie ważnych sektorów, takich jak kolejowy transport towarowy, jako rozwiązanie krótkoterminowe. W ramach rozwiązania długoterminowego konieczne będzie znalezienie zrównoważonego mechanizmu ustalania cen energii dla kolejowych przewozów towarowych.
Sekretarz generalny ERFA, Conor Feighan, podsumował: "ERFA zdecydowanie popiera ograniczenie cen energii dla kolejowych przewozów towarowych oraz uznanie kolejowych przewozów towarowych za usługę strategiczną. Teraz konieczne jest, aby Komisja Europejska uwzględniła te punkty w oczekiwanych środkach nadzwyczajnych w celu rozwiązania problemu rosnących rachunków za energię".
